O lingüista e cantautor Manolo Rico Verea, exalumno de Herbón (promoción de 1961), é o autor do libro "Heiche de cantar un conto" (120 páxinas) co que a cadea de supermercados Gadis celebrará este ano o Día das Letras Galegas: distribuíndo de balde 20.000 exemplares do libro ademais de 20.000 marcapáxinas co poema "A fala", de Manuel María, o agasallado nesta ocasión. Con esta nova edición, Manolo Rico remata a colección iniciada hai dous anos con "Eu non canto por cantar" (2014) e "Cantos de berce tradicionais" (2015).
Con esta nova edición, presentada hoxe en Santiago, os nenos e as nenas pasan de seren os receptores de cantos de berce a seren axentes activos que xogan e interpretan rimas, cancións, fórmulas máxicas, contos mínimos, recitativos, diálogos e outras prosodias deste suxestivo apartado do cancioneiro infantil de tradición oral.

O autor leva anos afondando no estudo, conservación e difusión do tesouro literario musical de Galicia, posibilitanto, ao mesmo tempo, que nenos, pais e docentes dispoñan dunha escolma deste material de tradición oral. Este corpus tradicional do cancioneiro infantil ofrece a posibilidade de diferentes clasificacións. Unha destas posibilidades permitiu agrupar baixo “cantos de berce” aquelas composicións destinadas a arrola-los nenos e as nenas.

Agora complétase este material coa publicación de xogos iniciáticos, rimas e cancións que parten do grao máis elemental, as utilizadas na súa etapa infantil, ata lograr unha maior complexidade, as utilizadas xa na educación primaria. En "Heiche de cantar un conto", prescíndese, xa que logo, dos cantos de berce e preséntanse as composicións lírico-musicais nas que a criatura, que comeza  participando nos xogos iniciáticos, se transforma en intérprete activo de forma progresiva.

A obra aparece estruturada en seis capítulos. Nos dous primeiros inclúense cantos e prosodias infantís que se deben utilizar durante a etapa da adquisición progresiva da linguaxe. No terceiro preséntanse cantos de oficios e labores que se complementan con melodías narrativas asociadas ao cancioneiro, que se amplían no capítulo quinto con narracións do Nadal, e no sexto con parrafeos e preguntas. No apartado cuarto aparecen muiñeiras novas e no quinto as cancións relacionadas cos ciclos festivos de Nadal, Entroido, os Maios e San Xoán.

Segundo Manolo Rico, "neste espazo lúdico de transmisión oral aprendíanse formas de ser, de estar e de vivir nun mundo cultural propio; desenvolvíanse as capacidades psicomotrices de cada neno ou nena<; adquiríanse as ferramentas básicas para seren donos da palabra e transformaban este acto de transmisión lúdico-afectivs nun forte vínculo de unión entre a infancia dos pais e a dos fillos".

A cadea de supermercados Gadis regalará un exemplar deste libro en todos os seus establecementos de Galicia o vindeiro luns, 16 de maio, por calquera importe de compra e ata fin de existencias. Así, o marcapáxinas engadido co poema "A fala", escrito en 1979, é un texto de gran representatividade na obra de Manuel María, que encaixa á perfección cun dos fins do 17 de maio: poñer en valor o idioma galego. Ademais, Gadis distribuirá nestes días máis de dous millóns de bolsas da compra cunha pequena explicación sobre a orixe da celebración do 17 de maio, Día das Letras Galegas, adicado este ano ao poeta Manuel María.

Nos últimos 14 anos a cadea galega de supermercados editou 270.000 libros en galego, aproveitando en todos os casos a conmemoración do 17 de maio porque, segundo o poema de Manuel María, "o idioma é o tempo, é a voz dos avós, e ese breve ronsel que deixaremos nós".

O cancioneiro popular de Galicia, transmitido dunha forma lúdica e recreadora nas festas familiares, nas foliadas, nas romarías, nas fías, nas ruadas, nos traballos colectivos ou nas tabernas, fixou cancións que permanecen na memoria colectiva vinculadas a estas situacións festivas.

A escolma recollida en Cancioneiro popular de Galicia, Eu non canto por cantar foi feita coa intención de recuperar unha parte deste cancioneiro para que valla de axuda á memoria ós que xa saben as cantigas ou de encontro con este signo da nosa identidade cultural para os que lles resulten novas.

As partituras deste cancioneiro foron transcritas por Manuel Rico a partir dos cancioneiros citados na bibliografía, da audición directa dos intérpretes ou de documentos sonoros.

Para facilitar a lectura e execución das partituras no momento de ser cantadas únese o grupo rítmico e métrico. A velocidade indicada na parte superior esquerda en cada canción tamén corresponde ó pulso básico aproximado.

O material preséntase clasificado nestes capítulos: os cantos arcaicos de ritmo libre: os alalás; os cantos de labor; os cantos de pandeiro; a muiñeira nova, a xota; a foliada; cantigas que fan referencia a cantar, bailar, comer e beber; e cantigas sobre o amor e as súas circunstancias.

Entre as cancións, no apartado de foliadas, encóntrase Se vas ó convento de Herbón. Que é unha foliada? A foliada é unha festa que pode ter diferentes contextos e lugares. A xente das aldeas reuníanse certos días para cantar,  tocar e bailar. Por extensión, calquera das melodías cantadas nesta festa tamén era unha foliada.

Estas festas tamén se denominaban segundo a zona xeográfica o serán, a ruada, o fiadeiro, a tasca, etc. Non eran festas fixas no calendario. En Boimorto, na Brea, unha muller tiña autoridade para convocar ós veciños tocando unha melodía cun corno que hoxe está exposto no museo etnográfico de Melide.

Aínda que o aire preferido deste grupo de foliadas sexa a xota non se deben identificar con este xénero. Hai recolleitas foliadas que non son xotas. Este grupo de foliadas teñen  todas elas un carácter coreográfico, cántanse nestes tempos de troula, incorpórase unha segunda voz con frecuencia e mesmo se acompañan coa gaita e outros instrumentos na súa interpretación festiva.

Nesta escolma preséntase un grupo de cancións identificadas nos diferentes cancioneiros como foliadas e que acadaron unha gran difusión en toda Galicia.

A CANTIGA. Galicia Terra Única é o título do cedé realizado por Nani García, patrocinado por Martín Códax, no que presenta musicalmente as diferentes etapas de Galicia.O renacemento está representado por dúas cancións coñecidas polos exalumnos: Se vas ó convento de Herbón e Canto dos misioneiros de Herbón. Velaquí esta versión sonora de Se vas ó convento de Herbón:

Fíxose auga. As cinzas de Suso Rodríguez Rozas navegan xa sen rumbo fixo polo mar de Arousa. Nado en Lamas (Boqueixón), ingresou en Herbón en 1956 e alí coñeceu a outros nenos coma el. Con outros tres Susos máis -García Fernández, Sanz Tena e Peteiro Freire- conformou a Irmandade do Paradiso, un foro de ideas heterodoxas no miolo da imperante ortodoxia herbonesa. Destacou sempre en matemáticas e aprendeu a dicir as cousas máis concretas con números abstractos. Despois cambeou a brétema de Boqueixón e Herbón pola de Londres e alí sentou cátedra e cabeza coa súa compañeira filipina Tareixa e a súa filla Avril.

Era un home universal, un cu inquedo que percorreu os cinco continentes e que pescudou en todos os saberes. "Era a nosa enciclopedia andante e é difícil imaxinalo sen un libro na man, de ciencia, física cuántica, historia, política, filosofía, teoloxía, poesía ou mitoloxía", lembra a súa filla Abril.

O historiador frei Xosé García Oro, quen oficiou o sábado a misa funeral na súa parroquia boqueixanesa de Lamas, recoñeceu a súa "extraordinaria intelixencia e enorme corazón, que sempre puña ao servizo dos demais", xunto cos vencellos continuos que mativo coa súa familia, moi en especial coa súa tía Isaura.

O muradán herbonés (e poeta a tempo completo) Manoel María Pena Silva define a súa traxectoria deste xeito: "Foi a súa vida a dun peripatético cargado de preguntas. Eu gardo para el, na memoria profunda, un aprezo, esa aperta que non lle puiden dar no pasado recente. Meu benquerido amigo..."

"As nosas opinións máis personais, as nosas crenzas, as nosas simpatías políticas foron sempre máis fío de unión ca de desencontros ou friccións personais. Aí tiña moita autoridade e man esquerda Suso Rozas. Avalábano as súas opinións fundamentadas nunha profunda, ampla, veraz e correcta información", admite o irmandiño do Paradiso Suso García Fernández.  O seu compañeiro castelán Suso Sanz Tena fai un debuxo moi preciso de Rozas: "A súa intelixencia era un instrumento ético: saber máis para comprender máis e mellor aos demais".

Agora tan só quedan os recordos, esa outra dimensión da existencia, malia dor do compañeiro e amigo que se foi antes de tempo. "Vivirás en nós mentres haxa recordos e grazas por haber existido", di García Fernández. "Vivir no corazón dos que deixamos atrás non é morrer", sostén Sanz Tena.

O seu compañeiro de Irmandande, Suso Peteiro, non reprimeu un berro doente polo "mellor amigo que un poidera desexar e soñar" e recorreu á escolanía de melros do rianxeiro herbonés Faustino Rei Romero para desexarlle os mellores desexos na súa nova traxectoria: “Señor, acolle a súa alma cal se colle un paxaro que treme aterecido. Atótaa contra a doce mornura do teu peito e, sobre a túa destra, deixa que faga o niño”.

Un total de vintecatro  exalumnos, que proceden dos cursos académicos 1960-61 e ata o 1964-65, recibirán o título de Cabaleiro Franciscano no transcurso da primeira xornada do XI Encontro anual, que se celebrará en dependencias do Seminario Franciscano de Herbón, segundo acordou a comisión organizadora.

O XI Encontro anual desenvolverase en dúas xornadas, concretamente o sábado, día 11, e o domingo, día 12, ámbolos dous deste mes de agosto. Para o sábado está prevista a recepción dos asistentes (11.00 horas) e posterior visita ás instalacións. Despois dunha misa (13.00 horas), que cantará o Coro de Exalumnos, haberá un aperitivo enxebre na carballeira e a fonte de San Francisco, mentres que o xantar será no refectorio do colexio. Aos postres farase entrega dos títulos de Cabaleiro Franciscano así como dos agasallos conmemorativos do XI Encontro (ver programa).

A este Encontro anual están convocados todos o exalumnos que, nalgún momento, estudiaron o Bacharelato nas aulas franciscanas, entre os que se encontran varios frades en activo.

A organización ten previsto facer a entrega dos títulos de Cabaleiro Franciscano aos seguintes vintecatro exalumnos:  Xose María Valderrey González,  Marcos Xesús Vega García,  Aureliano Alcalá Ortega,  José Luis López Jara,  Fernando Fernández García,  Manuel Lázaro Martínez Caamaño,  Roberto Hermida Granja,  Xesús Antonio Díaz Pereiro,  Alfonso Rodríguez Pena,  Manuel Rico Verea,  Andrés Láiz González,  Alfredo García Coto,  Juan M. Carpintero Rama,  Andrés Marques Fernández,  Alfonso Rico Verea,  Luis Cristobo Vicente,  Juan R. Fernández Crespo,  Juan David Martínez Fernández,  Enrique Roberto Lista García,  Antonio Pereiro García,  Virgilio González Otero,  Antonio Luengo Olivera,  Santiago Fernández Murias  e  Serafin Antoñón Fernández.