Juanjo Peris

Hoy, 20 de junio, Santiago Agrelo cumple 75 años y tal como está establecido, presentará su dimisión como arzobispo de Tánger al Papa Francisco. “Me iré dando gracias y pidiendo perdón… a Dios y a los pobres” publicó en su cuenta de Facebook a raíz de una reciente entrevista. Para mí es una oportunidad de dar gracias a Dios por todo lo vivido y aprendido primero en los años que pude colaborar junto a él en la diócesis de Tánger y luego a través de lo que le he podido seguir mediante correos y redes sociales.
Quisiera compartir algunos rasgos de él que personalmente me han impactado y ayudado. Del tímido obispo que me presentaron recién llegado a Marruecos, del que me costaba entender sus homilías, al obispo que conocemos hoy que va al bosque a buscar y encontrarse con los migrantes que sufren, que pone nombre y denuncia las injusticias, y que se enfrenta con el poder, hay una preciosa evolución. Quizás porque, como le oí alguna vez entre pasillos ,“cuanto más viejo me hago más me interesan las cosas de Dios y de los pobres y menos importancia le doy a todo lo demás”.

Obispo de una iglesia de hospital de campaña que cuida de los pequeños, sale al bosque a buscar al inmigrante, curar heridas y dar calor y alimentos. Es vulnerable ante el sufrimiento del otro y permite que este le interpele y le transforme. Se ha encontrado cara a cara con el drama, el sufrimiento, las situaciones que desbordan.

Quiere una iglesia que sea percibida como “pobre entre los pobres que comparte lo que tiene” no como “ricos que dan cosas a los pobres”. Cuando de madrugada los pobres que vienen desde lejos llaman a la puerta, es el obispo quien responde y comparte lo que tenga en la despensa. No se preocupa demasiado del futuro porque confía absolutamente en Dios sabiendo que Dios va a cuidar de nosotros mejor de lo que nosotros mismos podríamos hacerlo.

“No me identifico con la palabra monseñor, siempre fui educado para ser un hermano menor” me dijo una vez mientras firmaba algo en el que aparecería su nombre junto al título. Hermano universal que se dirige a cristianos y musulmanes compartiendo sentimientos y preocupaciones. Se manifiesta contra los poderes que toleran con indiferencia que haya muertes en las fronteras. Denuncia que “las políticas migratorias son un crimen contra la humanidad, de las que un día nos avergonzaremos”. Se rebela contra los medios de comunicación (especialmente si están financiados con dinero de la conferencia episcopal) que expanden mensajes de odio o que criminalizan a los pobres.

Como de la cruz nace la vida, del encuentro con las situaciones de dolor de una iglesia pequeña y sin poder, brota la esperanza. Su mirada mística a la frontera sacude a un occidente “voluntariamente ciego”. Los pobres han venido desde lejos para salvarnos. “El Cristo medio muerto se ha de encontrar con el Cristo medio vivo”. El futuro de ellos y de la iglesia está unido. “Si no hay futuro para los pobres en la iglesia tampoco lo habrá para una iglesia sin pobres”.
Gracias a Dios por 75 años de vida. Gracias por ser vulnerable, pobre, hermano, creyente, rebelde. Le deseo que siga generando vida, cuando el Papa Francisco decida aceptar su renuncia, allá donde le toque.

Publicado en Blog de Cristianisme e Justícia

Foi un Santo Antonio pasado por auga, de maneira que non houbo procesión. Pouco máis de medio cento de exalumnos concorreron un ano máis á xa tradicional festa-romaría do Santo Antonio, patrono do convento e seminario, aínda que este ano, o día 5, a Fraternidade Franciscana de Herbón tamén festexou á Virxe das Angustias.

Os actos comezaron ás 12 coa misa solemne cantada pola Schola Cantorum e presidida polo provincial dos franciscanos, aperitivos no claustro e xantar de irmandade no refectorio dos exalumnos, cun menú integrado por queixo, xamón, polvo á feira, cordeiro estofado, tarta de queixo, cafés e chupitos, ademáis das bebidas (viños mencía e país, cervexas e auga).

Ao remate, celebrouse a asemblea xeral ordinaria da Asociación ASAFA e as votacións para elixir ao novo Premio Esclavina de Prata 2017, que nesta ocasión recaeu no arcebispo frei Xosé Rodríguez Carballo “por ser un exalumno exemplar sempre ao servizo da OFM, da Igrexa e dos seus compañeiros de Herbón”, segundo as votacións maioritarias dos exalumnos.

Tamén se escolleu, de entre cinco opcións, a que se levará a cabo este ano na Escola de Verán 2017 Herbón: trátase do inicio da catalogación do fondo bibliográfico existente e composto por máis de 30.000 libros e documentos, actualmente espallados no antigo salón de estudios e diferentes aulas.

O coordenador desta actividade será o compañeiro Gelo Rañón, que tamén forma parte do Padroado da Fundación Convento de Herbón en representación da Asociación Sociocultural Amigos de San Francisco de Asís (ASAFA).

(ENGADIDO: esta actividade da Escola de Verán 2017 foi suspendida o 24/06/2017)

(Máis fotografías da festa-romaría 2017)

Por Luis Cristobo

Péchase unha etapa e ábrese outra. Así se puxo de manifesto hoxe na presentación do último número (205-207) da revista “Liceo Franciscano”, dedicado por enteiro a homenaxear a figura do frade e arquiveiro frei Hipólito Barriguín Fernández (Viñayo-León, 1947 – Santiago de Compostela, 2016), acto ao que asistiron unha trintena de persoas. Son 202 páxinas escritas polas súas amizades persoais e por expertos universitarios, fundamentalmente historiadores, cos que se relacionou nos seus últimos anos.

Frei Hipólito foi “vida, alegría e testemuño”, segundo o director da revista, frei Xoán Manuel Buxán, mentres que a coordenadora deste monográfico, a doutora Milena Cortés, debullou polo miúdo os contidos. O ministro provincial, frei Xosé A. Castiñeira, asegurou que frei Hipólito atópase agora “no arquivo e na biblioteca do ceo”, despois de destacar o seu “carisma e valores franciscanos” e a súa proximidade amigable cos exalumnos do seminario franciscano de Herbón.

Pola miña banda, debo dárlle-las grazas ao director da revista frei Xoán Manuel Buxán, e á coordenadora deste número monográfico, a doutora Milena Cortés, por invitarme a participar co artigo “Frei Hipólito Barriguín, a xeración do cambio” (páxinas 37-55) na homenaxe á figura do noso amigo frade e arquiveiro.

O meu plantexamento á hora de abordar a figura de frei Hipólito Barriguín parte do concepto de cambio social, tamén chamado transformación social ou cambio sociocultural. (O cambio social é a totalidade dos cambios ou modificacións na estructura dunha sociedade habidos nun espacio de tempo).

Na súa vida, e na de moitos de nós, frei Hipólito experimentou o cambio da dictadura política á democracia formal, o cambio dunha sociedade do antigo réxime ou medieval a unha sociedade post industrial e da postverdade, da era de Gutenberg e o libro físico ao libro electrónico, da escritura á man a Internet, do latín ás linguas vernáculas ou nativas, do Concilio de Trento ao Vaticano II,...
 
Toda esta voráxine de cambios amoreados prodúxose no último medio século, como se a sociedade estivera vivindo unha etapa de aceleración, de cambio continuo, que continúa agora mesmo.
 
Frei Hipólito sempre se refuxiou nos valores primixenios do humanismo franciscano: fraternidade, dignidade, respeto, amor, servizo, humildade, paz, liberdade, sinxeleza, ecoloxía,... Son os mesmos valores liberadores da Revolución Francesa e constitúen tamén o miolo da Declaración Universal dos Dereitos Humanos.
 
Valores nos que frei Hipólito sempre encontrou algo de luz nestes tempos de escuridade e de desconcerto teórico e social. Son ideas-forza que sempre defendeu na súa vida, na súa palabra e na súa tronzada práctica historiográfica.
 
Polo tanto, tan vixentes onte coma hoxe pois fincan as súas radices na mellor tradición dos valores humanistas, uns valores cando menos tan válidos coma o capitalismo salvaxe neoliberal que nos goberna hoxe en contra nosa, pois convírtenos en escravos, en contribuíntes netos.
 
Uns valores, os de frei Hipólito, que deberíamos proclamar e defender se queremos sobrevivir como persoas con dereitos, e non como números, mercancía ou simples consumidores e sufridores da historia.  Ao meu entender, ese foi o seu mellor legado, o que nos deixou a todos nós.

O investigador italiano e profesor Francesco Renzi, na actualidade na Universidade de Porto (Portugal), impartiu un seminario para falar polo miúdo sobre a figura de Mauricio Burdino, máis coñecido como o antipapa Gregorio VIII, unha actividade coa que reabriu oficialmente as súas portas a Biblioteca Provincial Franciscana.

Renzi referiuse polo miúdo ás fontes bibliográficas sobre Mauricio Burdino. Foi un relixioso francés, de nome Maurice Burdin, seguramente nado en Limousin (Francia) e que ocupou, entre outros cargos, os arcebispados portugueses de Coimbra e Braga, este último desde 1109 a 1114. Burdino protagonizou durante o seu mandato na sede bracarense a máis soada disputa relacionada coas reliquias do apóstolo Santiago o Maior.

Tres anos despois do roubo no ano 1102 –“pío latrocinio”, denominouse desde Santiago– polo prelado compostelán Diego Xelmírez dunha serie de reliquias na cidade de Braga, Mauricio Burdino peregrina a Terra Santa. En Xerusalén faise co que asegura que era o cranio do apóstolo Santiago o Maior, que rouba nunha igrexa. Ao regresar da longa peregrinación, en 1109, Burdino é nomeado arcebispo de Braga. Nese momento, pretende pór en dúbida a autenticidade da reliquia compostelá –el ten a súa cabeza, afirma­– e, con ela, o prestixio do santuario de Santiago.

Tras unha serie de vicisitudes, a Igrexa de Santiago, con Diego Xelmírez á fronte, acaba impondo o seu poder e a suposta cabeza apostólica termina en Compostela, previa intercesión da reina dona Urraca de Castela, en 1116. Algún tempo despois Mauricio chegará a ser antipapa (1118-1121) co nome de Gregorio VIII e a obter para Braga, en compensación pola perda da cabeza de Santiago o Maior, que con este nome recíbese en Santiago, a reliquia do santo e mártir persa Santiago o Interciso. O anti papa morre encarcerado en Salerno (Italia) en 1137.

Co paso do tempo, as autoridades eclesiásticas compostelás reflexionarían sobre as vantaxes ou inconvintes de aceptar como pertencente a Santiago o Maior a reliquia traída de Xerusalén por Burdino -significaba pór en dúbida a integridade do seu corpo en Compostela- e acabaron atribuíndoa a Santiago o Menor ou Santiago Alfeo, tal e como hoxe séguese coñecendo, conservada nun fermoso relicario na catedral compostelá.

Este seminario estivo organizado en colaboración coa Rede de Estudos Medievais e o Departamento de Historia da Universidade de Santiago (USC). Unha oportunidade non só de coñecer un pouco máis sobre a historia europea dos séculos XI e XII senón tamén de visitar de primeira man os valiosos fondos bibliográficos que atesoura a Biblioteca Provincial Franciscana, situada no Convento de San Francisco de Santiago de Compostela, e integrada por máis de 100.000 volumes, entre eles 72 incunables.